Vào đêm 30 Tết hàng năm thì một trong những nghi thức không thể thiếu đó là cúng giao thừa. Chính vì vậy, các gia đình luôn chuẩn bị thật cẩn thận và kỹ càng cho nghi thức cúng giao thừa để chia tay năm cũ và đón một năm mới sắp đến.
bài cúng tất niên
Lễ Trừ Tịch (còn gọi là lễ giao thừa)
Theo phong tục của người Việt thì vào giờ phút chuyển giao giữa năm cũ sang năm mới thì mọi gia đình sẽ làm lễ trừ tịch (để “khu trừ ma quỷ” nên có từ “trừ tịch”). Chính vì lễ trừ tịch được tổ chức vào khoảnh khắc giao thoa của đất trời nên còn có tên là lễ giao thừa. Với mong muốn xua đuổi những điều không tốt của năm cũ và mang lại nhiều may mắn trong năm mới gần tới nên nhà nhà đều làm lễ cúng giao thừa.
Lễ giao thừa để cúng ai?
Quan niệm dân gian truyền lại rằng, cứ hết một năm thì các thần coi việc nhân gian sẽ bàn giao lại công việc cho nhau, nên lễ giao thừa còn có ý nghĩa tiễn thần cũ và đón thần mới. Ngoài ra, các cụ truyền lại rằng trong lúc bàn giao công việc thì có quân đến và quân đi rất vội vã nên có một số quan quân chưa kịp ăn (người trần mắt thịt ta không thể nhìn thấy) đó chính là lý do mà lễ giao thừa cúng ngoài trời.
Trong thời khắc giao thừa thì trên mâm cúng ngoài trời, các gia đình bày các đồ ăn nguội bao gồm như xôi, bánh trái, gà luộc để tỏ lòng thành kính tiễn thần cũ một năm qua đã cai quản gia đình mình và chào đón thần của năm mới xuống. Các thần không thể vào nhà ung dung mâm bát mà chỉ đi qua ăn nhanh chóng hoặc có thể mang theo, thậm chí, chỉ kịp chứng kiến sự thành kính của gia chủ vì việc bàn giao công việc diễn ra rất khẩn cấp.
Lễ cúng giao thừa cần sắm sửa gì?
Vào đêm giao thừa, người ta có thể cúng tại nhiều địa điểm khác nhau như: tư gia, các miếu, đình hay các văn chỉ trong thôn, xóm.
Cách sắp xếp cho lễ cúng cần lưu ý:
– Bàn thờ phải được đặt ở giữa trời.
– Hai ngọn đèn dầu (hoặc nến) và bình hương được đặt trên chiếc hương án.
Các lễ vật cần có: Thủ lợn (có thể thay bằng một con gà), Bánh chưng, trầu cau, vàng mã, mứt kẹo và rượu nước, ngoài ra một số gia đình có chuẩn bị thêm chiếc mũ cho Đại Vương hành khiển. Tuy nhiên, người Việt vốn có quan niệm gà trống biểu tượng cho ngũ đức bao gồm: “văn – võ – dũng – nhân – tín” nên nhiều gia chủ thường dùng gà trống làm lễ vật cúng và để tượng trưng cho mặt trời thì người ta có cài thêm bông hoa hồng đỏ vào miệng con gà.
Tại các ngôi chùa cũng làm lễ cúng giao thừa và lễ vật tất cả là đồ chay. Và ở một số tư gia họ giản tiện hơn chủ yếu là lòng thành nên thường đặt bàn thờ tại trước cửa nhà hoặc ngoài sân. Khi nghe thấy tiếng chuông hoặc trống vang lên là báo hiệu giờ phút trừ tịch đã đến, gia chủ ra khấu lễ sau đó là những người kế tiếp lễ theo và tâm cầu các tân vương sẽ phù hộ độ trì một năm mới bình an, sung túc.
Lý do cúng giao thừa ngoài trời?
Giây phút giao thừa là giây phút vô cùng thiêng liêng, đó là khoảnh khắc giao thoa của đất trời, vạn vật. Và các cụ quan niệm rằng: Mỗi một năm thì Thiên Đình lại thay đổi các quan tiếp quản việc trần gian cũng giống như giới hạ giới ta các vị lãnh đạo cũng làm theo nhiệm kỳ, hết nhiệm kỳ sẽ là người khác lên thay. Nếu như năm nào dưới nhân gian được ấm no, không gặp thiên tai, mùa màng tươi tốt thì đó là vị quan tài giỏi anh minh. Còn ngược lại, dân đói khổ thì đó là vị quan kém cỏi.
Như đã nói ở trên, việc các thần bàn giao công việc diễn ra hết sức nhanh chóng nên các thần không thể vào nhà ung dung mâm bát mà chỉ đi qua ăn nhanh chóng hoặc có thể mang theo, thậm chí, chỉ kịp chứng kiến sự thành kính của gia chủ vì việc bàn giao công việc diễn ra rất khẩn cấp.
Sau lễ cúng giao thừa là lễ cúng Thổ Công
Để tỏ lòng thành kính với vị thần cai quản nhà mình thì các gia chủ sau khi làm lễ cúng giao thừa sẽ làm lễ cúng Thổ công và mâm cúng cho lễ cúng Thổ Công cũng tựa như lễ cúng Giao Thừa.
Các tục lệ diễn ra trong đêm Trừ tịch:
Theo truyền thống bao đời nay của người Việt thì sau khi tổ chức lễ cúng giao thừa thì ở khắp các vùng miền, dân tộc, các gia đình còn có một số tục lệ sau:
– Đi lễ chùa (đình, đền): Sau khi làm lễ cúng giao thừa tại gia, họ cùng nhau đi lễ tại các đình, miếu, chùa để cầu may, xin các Thần, Phật sẽ phù hộ cho bản thân và cả gia đình một năm mới dồi dào sức khỏe, làm ăn tấn tới. Cũng nhân dịp này thì người ta thường rút quẻ đầu năm.
– Chọn hướng xuất hành: Trước khi ra khỏi nhà, họ sẽ chọn giờ cũng như hướng xuất hành. Bởi đi vào giờ đep và đúng hướng sẽ mang lại sự may mắn.
– Hái lộc: Vào ngày đầu năm mới thì ai cũng mong muốn có được nhiều lộc nên ở khắp nơi họ có tục hái một cành cây (cành lộc) để mang về cắm trên bàn thờ cho đến khi cành khô. Tục lệ đó có ngụ ý rằng đây là lộc của đất trời, Thần Phật ban xuống.
– Hương lộc: Vì ngọn lửa là biểu tượng của sự phát đạt nên có những người thay vì hái lộc sẽ xin lộc ở các đình, đền bằng việc đốt một nắm hương sau đó đứng khấn trước bàn thờ và mang hương đó cắm vào bình hương nhà mình như được các Thánh, Phật luôn độ trì trong năm mới.
– Xông đất, xông nhà: Với mong muốn trong năm mới mọi điều tốt đẹp đến với gia đình thì các gia chủ sẽ kén chọn một người xông đất. Người này phải tốt vía và hợp tuổi với chủ nhà và đến vào sớm mồng một như mang theo sự may mắn, dễ dãi cho gia chủ.
Xem thêm: bài cúng ông táo
