Theo phong tục của người Việt từ thời xa xưa, cứ vào ngày mồng 1 và rằm hàng tháng, các gia đình người Việt Nam thường làm lễ cúng Chư Thần, Gia Tiên. Đây không chỉ là một phong tục lâu đời mà nó còn là một truyền thống văn hóa tốt đẹp của người Việt Nam ta.
1. Ý nghĩa:
Theo phong tục của người Việt Nam thì ngày mồng 1 còn được gọi là ngày Sóc. Từ "Sóc" nguyên nghĩa gốc của nó là khởi đầu hay bắt đầu. Ngày mồng 1 ngày đầu tiên của tháng nên được gọi là ngày Sóc. Ngày rằm được gọi là ngày Vọng. Ý nghĩa từ vọng ở đây là nhìn xa trông rộng. Đây là ngày mặt trăng, mặt trời đối xứng nhau ở hai cực xa nhất trong tháng. Ngày rằm cũng là ngày mà mặt trăng soi sáng nhất. Người xưa cho rằng vào ngày này, mặt trăng, mặt trời sẽ chiếu rọi vào tâm hồn của con người, giúp tâm hồn được thanh lọc, trở nên sáng suốt, loại bỏ được những tạp chất ra bên ngoài.
Theo tục lệ, cứ vào trưa hoặc chiều tối ngày mồng 1 hoặc rằm hàng tháng, các gia đình thường làm lễ cúng trên bàn thờ gia tiên cúng Gia tiên, Gia thần để cầu mong trong tháng mọi điều tốt đẹp sẽ đến với những thành viên trong gia đình, cầu mong cho mọi người được mạnh khỏe, bình an, làm ăn phát đạt, gặp nhiều may mắn,...
2. Sắm lễ:
Thông thường lễ vật cúng vào hai ngày này rất đơn giản:
Lễ cúng vào ngày mồng 1 và chiều ngày Rằm gồm lễ chay là: Hương, loa, trầu cau, quả, tiền vàng.
Ngoài ra cũng có thể cúng thêm lễ mặn là: Rượu, thịt gà luộc, các món mặn. Sắm lễ ngày mồng một và ngày rằm chủ yếu là thành tâm kính lễ, cầu xin lễ vật có thể rất giản dị: hương, hoa, lá trầu, quả cau, chén nước.
3. Văn khấn:
Cần lưu ý trước khi cúng Gia tiên thì nên cúng Ông công trước:
Văn khấn Thổ Công và các vị thần ngày mồng 1 và rằm:
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lạy)
- Con lạy chín phương Trời, mười Phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Đông Thần Quân
- Con kính lạy ngài Bản gia thổ địa Long Mạch
- Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn thần
- Con kính lạy ngài tiền hậu địa chủ tài thần
- Con kính lạy các Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Tín chủ (chúng) con là: ……………………………
Ngụ tại: ………………………………
Hôm nay là ngày … tháng … năm … tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật, kim ngân trà quả đốt nén hương thơm dâng lên trước án. Chúng con thành tâm kính mời: Ngài Kim Niên đương cai Thái Tuế chí đức Tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân, ngài Bản gia Thổ Địa. Long Mạch Tôn thần, các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Phúc đức chính thần, các vị Tôn thần cai quản trong khu vực này. Cúi xin các Ngài nghe thấu lời mời thương xót thương tín chủ giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con toàn gia an lạc công việc hanh thông. Người người được bình an, lộc tài tăng tiến, tâm đạo mở mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lạy)
Văn khấn Gia tiên ngày Rằm và mồng 1 hàng tháng:
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lạy)
- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo Quân cùng chư vị Tôn Thần.
- Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển Tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ)
Tín chủ (chúng) con là: ……….........
Ngụ tại: ………………….................
Hôm nay là ngày ….. gặp tiết ..... (ngày rằm, mồng một), tín chủ con nhờ ơn đức trời đất, chư vị Tôn thần, cù lao Tiên Tổ, thành tâm sắm lễ, hương, hoa trà quả, thắp nén tâm hương dâng lên trước án.
Chúng con kính mời: Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần. Cúi xin các ngài giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ …......, cúi xin thương xót con cháu linh thiêng hiện về, chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ ngụ tại nhà này, đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, phù hộ cho gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, làm ăn phát tài, gia đình hòa thuận.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật !
Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lạy)
Xem thêm: Khấn gia tiên và những điều cần biết
